Chorwacja

Karnawałowa parada dzwonników z regionu Kostavu
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Parada Dzwonników jest kulminacyjnym punktem karnawału w wioskach z regionu Kostav, leżącego w północno-zachodniej Chorwacji. Mężczyźni wkładają na siebie owcze skóry i pasy z dzwonkami, a na głowę paradne nakrycia ozdobione zielonymi gałązkami. W grupach od dwóch do ponad trzydziestu osób idą za przewodnikiem niosącym zielone drzewko. Dynamiki paradzie nadaje wzajemne potrącanie się biodrami i wykonywanie skoków w powietrzu. Wśród „dzwonników” może także znajdować się dodatkowa postać, np. „niedźwiedź”, który stale wymyka się spod kontroli dwóch opiekunów. Gdy pochód dociera do wioski lub miasteczka, przebierańcy ustawiają się w kole na placu lub rynku i dzwonią dotąd, dopóki nie dostaną odpowiedniej zapłaty w postaci jedzenia, a następnie, po odpoczynku, udają się w dalszą wędrówkę. Pod koniec karnawału „dzwonnicy” zawsze wracają do swoich wiosek, gdzie z każdego domu zabierają śmieci, by je spalić w asyście uczestników ceremonii. Mimo odmienności form karnawału w poszczególnych miejscowościach, Parada Dzwonników zacieśnia więzi wspólnotowe i umacnia dobrosąsiedzkie stosunki między wioskami i miasteczkami w całym regionie, jednocześnie włączając nowo przybyłych mieszkańców do świętowania tej tradycji.

Obchody uroczystości św. Błażeja, patrona Dubrownika
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Obchody uroczystości św. Błażeja w Dubrowniku rozpoczynają się już 2 lutego, w przeddzień oficjalnego święta zarówno patrona, jak i samego miasta. Tego dnia wieczorem w kościołach rozbrzmiewają wszystkie dzwony i wypuszczane są białe gołębie na znak pokoju, a wierni zbierają się na modlitwę o uzdrowienie i uchronienie przed chorobami gardła. 3 lutego, po uroczystej mszy w kościele św. Błażeja ulicami miasta przechodzi procesja z chorągwiami poszczególnych parafii, w której udział biorą dostojnicy kościelni, ambasadorowie, przedstawiciele władz, honorowi goście i mieszkańcy miasta.. W czasie święta odprawiane są obrzędy religijne, śpiewa się ludowe pieśni, odbywają się widowiska i kiermasze z wyrobami tradycyjnego rzemiosła, zwłaszcza bronią palną używaną do oddawania salw w czasie uroczystości. Tradycja sięgająca roku 1190 sprawiła, że mieszkańcy utożsamiają się z patronem miasta. Na przestrzeni wieków przebieg uroczystości podlegał modyfikacjom, gdyż każde nowe pokolenie wnosiło pewne zmiany. W dniu św. Błażeja Dubrownik gromadzi nie tylko mieszkańców, ale także tych, którym bliska jest tradycja świętowania wolności i pokoju.

Sztuka koronkarstwa
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Do dziś zachowały się w Chorwacji trzy główne ośrodki koronkarstwa: miasta Pag i Hvar leżące na wyspach o tej samej nazwie oraz Lepoglava na północy kraju. Koronki z Pag wykonywane są za pomocą igły i nici. Pierwotnie służyły one na potrzeby kościoła, a z czasem stały się samodzielnym elementem dekoracyjnym zdobiącym różne przedmioty i meble, często oprawianym w ramy i zawieszanym na ścianie, wszywanym w ubranie, pościel, zasłony czy obrusy. Podstawowy wzór przypomina pajęczą sieć zdobioną motywami geometrycznymi. Z północnej Chorwacji pochodzą koronki klockowe, które zdobią strój ludowy i sprzedawane są na jarmarkach. Tradycję tego rękodzieła podtrzymuje Festiwal Koronki, który co roku odbywa się w Lepoglava. W mieście Hvar benedyktynki wykonują unikalną koronkę z aloesu. Naturalne nici są uzyskiwane z rdzenia świeżych liści, a motywy siatkowe lub inne wzory powstają na podkładzie z kartonu. Każdy rodzaj koronek ma dawną tradycję, która przetrwała dzięki wiejskim kobietom traktującym wykonywanie koronek jako źródło dochodu. Koronkarstwo odcisnęło swoje trwałe piętno na kulturze regionu. Rękodzieło potrzebne do zdobienia tradycyjnych strojów samo w sobie stało się świadectwem żywej tradycji kulturowej.

Procesja „Za Krzyżem” na wyspie Hvar
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Procesja odbywa się w Wielki Czwartek po wieczornej mszy. Bierze w niej udział sześciu mężczyzn reprezentujących sześć wiosek leżących na wyspie Hvar. Każdy z nich ma do pokonania w ciągu 8 godzin trasę o długości 25 km prowadzącą od wioski do wioski. Mężczyźni wędrują cały czas boso, niosąc na plecach ciężki drewniany krzyż. Wybierani są w każdej wiosce spośród grona wiernych, a na zaszczyt ten, powód do osobistej dumy i wyróżnienie dla rodziny, nierzadko czekają ponad 20 lat. W procesji towarzyszy każdemu z nich dwóch członków rodziny niosących latarnie, wierni z zapalonymi świeczkami lub lampionami, pięciu śpiewaków, którzy w kilku miejscach na trasie wędrówki intonują litanię do Matki Boskiej, a także grono miejscowych i przyjezdnych wiernych. Wszyscy oni ubrani są w tuniki typowe dla danej parafii. W każdej wsi procesja jest witana przez kapłana. Po dotarciu do rodzinnej wioski, niosący krzyż pokonuje ostatnie sto metrów biegiem, by otrzymać uroczyste błogosławieństwo od księdza w swojej parafii. Procesja jest trwałym elementem tożsamości religijnej i kulturowej wyspy Hvar. Tworzy wyjątkową więź między społecznościami wyspy i wspólnotą katolicką na świecie.

Wiosenna Procesja Królów i Królowych w Gorjani
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

We wsi Gorjani, leżącej w regionie Slavonia, w północno-wschodniej Chorwacji, co roku w pierwszy dzień Zielonych Świątek odbywa się procesja, w której idą młode dziewczęta. Są one przebrane za królów (kraljevi), noszących szable i strojne nakrycia głowy oraz za królowe (kraljice), które zdobią głowy girlandami kwiatów na podobieństwo panien młodych. Procesja obchodzi kolejne domy, gdzie „królowie” wykonują specjalny taniec z szablami, a „królowe” śpiewają okolicznościowe pieśni. Na koniec wszyscy domownicy dołączają do wspólnego tańca, a po uroczystym poczęstunku pochód udaje się do kolejnej rodziny. Następnego dnia procesja przenosi się do sąsiedniej wioski lub miasta, po czym wraca na uroczysty posiłek do domu jednej z uczestniczek. W przygotowanie procesji i strojów zaangażowana jest cała społeczność Gorjani, a udział w paradzie jest wielkim zaszczytem dla każdej z dziewcząt. Chociaż znaczenie i pochodzenie obrzędu nie jest jasne, mieszkańcy traktuja go jako symbol Gorjani i możliwość zaprezentowania urody i elegancji przedstawicielek młodego pokolenia.

Tradycja wyrobu drewnianych zabawek dla dzieci z regionu Hvratsko Zagorje
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Mieszkańcy wiosek leżących na północy Chorwacji, na szlaku pielgrzymkowym do sanktuarium Matki Boskiej Śnieżnej w Marija Bistrica, rozwinęli tradycję i sztukę wyrobu drewnianych zabawek dla dzieci. Do ich wytwarzania używa się drewna wierzbowego, świerkowego, bukowego i klonowego, pochodzącego z okolicznych lasów. Ścinaniem i suszeniem drewna oraz nadawaniem kształtu zabawce za pomocą tradycyjnych narzędzi zajmują się mężczyźni, kobiety natomiast malują na nich wzory kwiatowe i geometryczne, puszczając wodze z wyobraźni. Tradycyjne gwizdki, samochodziki, meble dla lalek, wirujący tancerze, skaczące koniki czy kłapiące dziobami ptaszki są od pokoleń wykonywane zgodnie z przekazywanymi wzorami. Sprzedawane na odpustach i stoiskach w tym ośrodku pielgrzymkowym z czasem stały się popularne na świecie. W miejsce tradycyjnych koników i małych powozów pojawiły się nowe wzory odzwierciedlające zmiany zachodzące na świecie: małe samochody, samoloty, rakiety, pociągi. Wszystkie zabawki są jednak wykonywane przy użyciu tradycyjnych narzędzi i technik. Instrumenty muzyczne dla dzieci, starannie strojone przez wytwórców zabawek, nadal służą wychowaniu muzycznemu dzieci z rejonów wiejskich..

Dwugłosowy śpiew i muzyka w skali istryjskiej
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Wśród mieszkańców półwyspu Istria (Chorwatów, Włochów i niewielkiej grupy ludności posługującej się językiem istrorumuńskim) zachowało się kilka odmian dwugłosowego śpiewu i muzyki w skali istryjskiej. Styl ten charakteryzuje się żywym, często nosowym śpiewem. Wymaga on dużej dozy improwizacji w obu wokalnych partiach, ale zawsze kończy się śpiewem dwóch śpiewaków w unisono lub w odstępie oktawy. Typowe instrumenty muzyczne to sopele (fujarki, zawsze w duecie), dudy, flety i tambura (lutnia). Wykształciło się także kilka lokalnych odmian stylistycznych z charakterystycznymi cechami, np. w kanat, wykonywanym głównie wśród ludności chorwackiej, gra na sopele często zastępuje drugi głos albo mu towarzyszy, zaś w popularnym wariancie zwanym tarankanje, słowa pieśni są czasem zastępowane przez charakterystyczne ciągi sylab w stylu ta-na-na, ta-ra-ran, naśladujące dźwięk fletu. Ten styl śpiewania i grania obecny jest w życiu codziennym mieszkańców Istrii podczas wesel, rodzinnych i lokalnych świąt, a także uroczystości religijnych. Umiejętności nabyte od przedstawicieli starszego pokolenia posiada dziś około stu wybitnych śpiewaków i muzyków oraz kilkunastu rzemieślników. Przeważnie należą oni do folklorystycznych grup amatorskich istniejących w całym regionie.

Dieta śródziemnomorska
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja, Cypr, Grecja, Hiszpania, Maroko, Portugalia, Włochy

Pierwszy wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Pod pojęciem diety śródziemnomorskiej rozumie się umiejętności, wiedzę, praktyki i tradycje, a więc wszystko, co mieści się w przestrzeni pomiędzy krajobrazem a stołem: uprawa roślin, zbiór plonów, rybołówstwo, przechowywanie i przetwarzanie żywności, przygotowywanie, a przede wszystkim spożywanie posiłków. Dieta śródziemnomorska jest sposobem odżywiania się, który nie zmienił się w czasie i przestrzeni. Jej podstawowe składniki to oliwa z oliwek, zboża, owoce świeże lub suszone, ryby, nabiał i mięso w ograniczonych ilościach oraz wiele ziół i przypraw, a wszystko popijane winem lub naparami ziołowymi, zależnie od tradycji związanej z religią. Ale dieta (z greckiego diaita, czyli sposób życia) znaczy o wiele więcej niż tylko jedzenie. Sprzyja kontaktom społecznym, ponieważ wspólne posiłki stanowią podstawę obyczajowości i obrzędów świątecznych. Dzięki niej powstał ogromny zbiór wiedzy, pieśni, przysłów, opowiadań i legend. Opiera się na poszanowaniu ziemi i różnorodności biologicznej. Zapewnia zachowanie i rozwój tradycyjnej działalności i rzemiosła związanego z rybołówstwem i rolnictwem.

Śpiew ojkanje
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2010 r.

W śródlądowej części Dalmacji usłyszeć można śpiew ojkanje wykonywany na dwa głosy, przez dwóch lub większą liczbę wykonawców (kobiet lub mężczyzn), techniką tremolo: głosu wydobywanego z głębi gardła. Długość pieśni zależy od możliwości wstrzymania oddechu przez głównego wykonawcę. Melodie oparte są na ograniczonej skali tonalnej, a tematyka tekstów jest zróżnicowana, od miłości po aktualne zagadnienia społeczno-polityczne. Ojkanje zawdzięcza przetrwanie lokalnym grupom miłośników tradycji, którzy przekazują umiejętności i wiedzę związaną z tą formą sztuki, prezentując ją na festiwalach nie tylko w Chorwacji, ale na całym świecie. Chociaż ojkanje przekazywane jest drogą przekazu ustnego , coraz większą rolę w zachowaniu tej tradycji odgrywają obecnie nagrania audio i wideo oraz szkolenia organizowane dla lokalnych grup folklorystycznych. Przetrwanie techniki śpiewu solowego tremolo i wielu form śpiewu dwugłosowego w dużym stopniu zależy od talentu wykonawców i ich umiejętności uczenia młodszego pokolenia. Niedawne konflikty, zjawisko migracji ze wsi do miasta i zmiana stylu życia spowodowały gwałtowne zmniejszenie się liczby wykonawców , co pociągnęło za sobą zanikanie wielu dawnych rodzajów i stylów śpiewu solowego.

Sinjska Alka, turniej rycerski w Sinj
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Sinjska Alka to turniej rycerski, którego początki sięgają XVIII wieku. Odbywa się co roku w miejscowości Sinj, w Cetinskiej Krajinie. Podczas turnieju rycerze galopują na koniach główną ulicą miasta, celując lancą w żelazną obręcz wiszącą na linie. Nazwa widowiska wywodzi się właśnie od słowa alka – obręcz, którego tureckie pochodzenie odzwierciedla historyczne powiązania i wzajemne przenikanie się dwóch całkowicie różnych kultur. Reguły turnieju, skodyfikowane statutem z 1833 roku, promują zasady etyki i fair play, podkreślając znaczenie uczestnictwa w życiu społeczności lokalnej. Uczestnicy muszą pochodzić z Sinj lub z regionu Cetinskiej Krajiny. Cała społeczność bierze udział w rekonstruowaniu, wytwarzaniu i konserwacji broni, strojów i akcesoriów turniejowych, w ten sposób przyczyniając się do podtrzymania tradycji. W czasie turnieju odbywają się także często lokalne święta religijne, społeczne lub rodzinne uroczystości w domach lub na otwartym powietrzu. Sinjska Alka to ostatnia pozostałość średniowiecznych turniejów rycerskich, które aż do XIX wieku odbywały się regularnie w chorwackich miasteczkach nadmorskich. Stały się wizytówką lokalnej historii i środkiem przekazu zbiorowej pamięci z pokolenia na pokolenie.

Sztuka wyrobu pierników z Północnej Chorwacji
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Zwyczaj wypiekania pierników pojawił się w średniowieczu w niektórych europejskich klasztorach, a na terenie Chorwacji rozwinął się jako dziedzina wytwórstwa. Piernikarze, działający przede wszystkim w północnej części kraju, stosują taki sam przepis, w którym wykorzystuje się mąkę, cukier, wodę i sodę spożywczą oraz niezbędne przyprawy. Odlane w foremkach pierniki piecze się, suszy, a następnie zdobi barwnikami spożywczymi. Każdy wykonawca dekoruje je na swój sposób, zdobiąc obrazkami, małymi lusterkami czy też tekstem wiersza lub przesłania. Wśród bogatego wzornictwa najpopularniejszy jest motyw serca – często stosowany z okazji wesela, dekorowany imionami nowożeńców i datą ślubu. Sztuka wypiekania pierników od wieków jest przekazywana z pokolenia na pokolenie, najpierw tylko mężczyznom, a obecnie również i kobietom. Pierniki stały się jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli chorwackiej tożsamości. Współcześnie ich producenci są ważnymi uczestnikami lokalnych wydarzeń, festynów i zgromadzeń, zapewniając członkom społeczności poczucie tożsamości i trwania w tradycji.

Muzyka Bećarac we wschodniej Chorwacji
Kraj(e) członkowskie: Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Bećarac to popularny we wschodniej Chorwacji rodzaj muzyki głęboko zakorzenionej w kulturze Slawonii, Baranji i Syrmii. Jego istota zasadza się na relacjach między wykonawcami. Soliści rywalizują ze sobą w improwizowaniu dziesięciozgłoskowych dwuwierszy i tworzeniu nowych linii melodycznych. Towarzyszą im grupy śpiewaków i zespoły grające na tamburze. Każdy występ jest inny i trwa dopóty, dopóki wykonawcom wystarczy sił i energii. Soliści muszą mieć donośny głos, znać szeroki repertuar dawnych i nowych dziesięciozgłoskowców oraz umieć je ze sobą szybko i zręcznie łączyć. Obecnie kobiety i mężczyźni niemal na równi uczestniczą w kultywowaniu tej tradycji. Muzyka Bećarac jest wykonywana zarówno nieformalnie, jak i na współczesnych festiwalach i uroczystościach. Istnieją jej różne odmiany, odzwierciedlające różnice regionalne. Muzyka ta wyraża powszechnie uznane wartości społeczne, ale również myśli i odczucia muzyków, które mogłyby się okazać niestosowne, gdyby były wypowiadane bezpośrednio lub w innym kontekście. Jest to nadzwyczaj żywy i dynamiczny rodzaj muzyki, powstającej za każdym razem od nowa.

Nijemo Kolo, tradycyjny taniec w Dalmacji
Kraj(e) członkowskie: Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Nijemo Kolo to taniec w zamkniętym kręgu, znany wśród ludności Dalmacji w południowej Chorwacji. Wykonywany jest w parach – mężczyźni prowadzą partnerki w żywiołowy i spontaniczny sposób, na pozór bez żadnych reguł, a taneczne kroki i figury zależą od nastroju i woli tancerzy. Charakterystyczną cechą „niemego koła” jest brak muzyki, chociaż występy wokalne lub instrumentalne mogą się odbywać wcześniej lub po zakończeniu tańca. Tradycja jest przekazywana t z pokolenia na pokolenie, chociaż teraz coraz częściej tańca można się uczyć w klubach, gdzie kroki taneczne ulegają ujednoliceniu. W niektórych wioskach w głębi Dalmacji taniec zachował jednak swój spontaniczny charakter. Obecnie wykonywany jest przede wszystkim przez ludowe zespoły taneczne na festiwalach lokalnych, regionalnych czy międzynarodowych. Nijemo Kolo tańczone jest jednak także podczas karnawału, jarmarków, świąt, wesel i odpustów, gdzie stanowi dla młodych ludzi okazję do spotkań. Różnice w sposobie wykonywania tańca w różnych miejscowościach są traktowane jako przejaw tożsamości lokalnej.

Klapa, wielogłosowy śpiew z Dalmacji
Kraj(e) członkowskie: Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Klapa jest tradycją wokalną męskiego śpiewu wielogłosowego w Dalmacji. Grupa śpiewaków, którzy w czasie wykonywania pieśni a capella stoją w półkolu trzymając się za ramiona, liczy kilku tenorów, barytony i basy. Przewodzi jej pierwszy tenor, który inauguruje pieśń. Śpiewacy dążą do zharmonizowania głosów. Pod względem technicznym nastrój wyrażany jest przez śpiew otwarty, gardłowy, nosowy, śpiew półgłosem i falsetem. Inną cechą charakterystyczną klapy jest umiejętność swobodnego śpiewu, bez korzystania z zapisu nutowego. Poruszane tematy na ogół dotyczą miłości, sytuacji życiowych i spraw lokalnych. Wykonawcami pieśni są utalentowani amatorzy, mężczyźni w różnym wieku, którzy podtrzymują tradycje poprzedników przekazywane ustnie, z pokolenia na pokolenie. W sposób bardziej formalny organizowany jest „Festiwal klapa”, podczas którego zespoły koncentrują się w większym stopniu na samym występie i sposobie wykonywania pieśni. Młodzi śpiewacy nabywają doświadczenia, uczestnicząc w koncertach i słuchając nagrań, w wyniku czego powstaje „współczesna” wersja śpiewu. Śpiew klapa jest dla lokalnych społeczności głównym wyznacznikiem ich tożsamości muzycznej, na którą składa się różnorodność, zdolności twórcze i zgranie się śpiewaków.

Lokalny projekt ochrony żywej kultury w miejscowości Rovinj/Rovigno: Ekomuzeum Batana
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis do rejestru dobrych praktyk w dziedzinie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Batana jest typem łodzi rybackiej wykorzystywanej od wieków w chorwackim Rovinj. Była ważnym elementem dziedzictwa miasta, przekazywanym w rodzinie młodszemu pokoleniu. Miała również kluczowe znaczenie dla handlu w tym regionie. Z czasem rzemieślniczo wykonywana batana zaczęła tracić swoją popularność na rzecz modeli przemysłowych. Zmianę przyniósł rok 2004, kiedy to grupa lokalnych entuzjastów założyła stowarzyszenie. Ma ono na celu ochronę łodzi oraz związanych z nimi praktyk, w tym dawnego dialektu i tradycyjnych pieśni. Dom Batany jest organizacją non-profit wspieraną przez władze miasta, Muzeum Dziedzictwa Miasta Rovinj, lokalne centrum naukowe, jak również diasporę chorwacką we Włoszech. Przy udziale ekspertów stworzono Ekomuzeum Batana, które ma za zadanie działać na rzecz podnoszenia świadomości w społeczeństwie i organizować zajęcia związane z lokalnymi praktykami. W muzeum znajduje się stała wystawa przedstawiająca proces budowania batany i wytwarzania sprzętu rybackiego. Instytucja zajmuje się również różnymi działaniami związanymi z szeroko pojętym rybołówstwem, m.in. prowadzi pracownie budowy łodzi, publikuje materiały naukowe, organizuje regaty. W ramach muzeum powstała stocznia, w której buduje się i naprawia łodzie służące obecnie do celów turystycznych. Co więcej, instytucja działa na szczeblu krajowym i międzynarodowym, uczestnicząc w festiwalach, regatach i debatach, by zwrócić uwagę na rolę batany w życiu tradycyjnej społeczności i wspierać ochronę dziedzictwa morskiego.

Medimurska popevka, przyśpiewka ludowa z regionu Medimurje
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Medimurska popevka, przyśpiewka ludowa z regionu Medimurje, w północno-zachodniej Chorwacji, była pierwotnie solowym utworem wokalnym wykonywanym przez kobiety. Obecnie wykonywana jest zarówno indywidualnie, jak i przez grupy kobiet i mężczyzn, w wersji wokalnej, wokalno-instrumentalnej lub instrumentalnej, monofonicznej i wielogłosowej, jako osobny gatunek muzyczny lub akompaniament do tańca. Ogromne znaczenie ma tekst, decydujący o klasyfikacji danej popevki jako pieśni miłosnej, smutno-melancholijnej, humorystycznej lub kościelnej. Najczęstszymi wykonawcami są członkowie grup i stowarzyszeń kulturalno-artystycznych, mających w Chorwacji długą tradycję, ale indywidualni wykonawcy także odgrywają znaczącą rolę, ponieważ zróżnicowane solowe wykonania są typowe dla popevki. Ta forma sztuki praktykowana jest w różnych kontekstach społecznych, począwszy od samotnego muzykowania, poprzez uroczystości rodzinne i wydarzenia społecznościowe, spotkania w pracy, zgromadzenia religijne czy występy artystyczne w regionie Medimurje. Przeciętny mieszkaniec styka się z tą formą muzyki wielokrotnie w ciągu życia, często sam biorąc udział w jej wykonywaniu. Aktualnie około pięćdziesięciu muzyków uważanych jest za mistrzów zdolnych przekazać klasyczne cechy tego gatunku, jednocześnie nadając wykonaniom indywidualne cechy. Mentorami, przekazującymi praktyczne umiejętności następnym pokoleniom, są najczęściej kobiety.

Sztuka budowania suchego muru
Kraje członkowskie: Chorwacja/Cypr/Francja/Grecja/Hiszpania/Słowenia/Szwajcaria/Włochy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Sztuka budowania suchego muru polega na wykorzystaniu specjalistycznej wiedzy i umiejętności potrzebnych do układania muru z kamieni, bez użycia zaprawy czy jakichkolwiek innych materiałów, poza czasami suchą ziemią. Kamienne konstrukcje rozmieszczone są na większości obszarów wiejskich, szczególnie na terenach stromych, zarówno w miejscach zamieszkałych, jak i poza nimi. Nie są też rzadkością w miastach. Stabilność konstrukcji zapewnia staranny dobór i rozmieszczenie kamieni, zaś powszechnie obecne struktury suchego muru przyczyniły się do kształtowania krajobrazu oraz różnorodnych form mieszkalnictwa, gospodarki ziemią i hodowli. Konstrukcje takie są żywym świadectwem metod i sposobów organizacji pracy i życia codziennego, stosowanych od prehistorii po dzień dzisiejszy, z wykorzystaniem naturalnych surowców i zasobów ludzkich. Odgrywają także istotną rolę w zapobieganiu powstawania osuwisk, lawin i powodzi, a także w przeciwstawianiu się erozji i pustynnieniu gruntów, ochronie różnorodności biologicznej i w tworzeniu odpowiednich warunków klimatycznych dla rolnictwa. Depozytariuszami i praktykami tej tradycji są społeczności wiejskie, w których jest ona głęboko zakorzeniona, a także profesjonaliści z branży budowlanej. Konstrukcje suchego muru wznoszone są zawsze w doskonałej harmonii ze środowiskiem, a stosowana technika jest przykładem zrównoważonych relacji między ludźmi i naturą. Wiedza i umiejętności związane ze wznoszeniem suchego muru są przekazywane głównie drogą praktyki, dostosowanej każdorazowo do warunków naturalnych danego miejsca.

Sokolnictwo - żywe dziedzictwo ludzkości
Kraje członkowskie: Arabia Saudyjska/ Austria/ Belgia/ Chorwacja/ Czechy/ Francja/ Hiszpania/ Holandia/ Irlandia/ Katar/ Kazachstan/ Kirgistan/ Maroko/ Mongolia/ Niemcy/ Pakistan/ Polska/ Portugalia/ Republika Korei/ Słowacja/ Syryjska Republika Arabska/ Węgry/ Włochy/ Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2021 r.

Sokolnictwo to, praktykowana od ponad 4 tysięcy lat. sztuka i tradycyjna praktyka układania sokołów, a niekiedy również innych ptaków drapieżnych – orłów, jastrzębi i myszołowów. W czasach wczesnego średniowiecza została udokumentowana w różnych częściach świata. Pierwotnie polowania wytresowanych ptaków drapieżnych były dla człowieka sposobem na zdobywanie pożywienia. Z czasem sokolnictwo zaczęło nabierać innego znaczenia, stając się praktyką społeczną i rozrywką, a także sposobem obcowania z przyrodą. Obecnie sokolnictwo jest uprawiane w wielu krajach przez osoby w różnym wieku. W wielu spośród nich stanowi ważny symbol kulturowy. Sokolnictwo przekazywane jest z pokolenia na pokolenie w różny sposób, przez naukę pod okiem mentora, w rodzinie czy w klubach szkoleniowych. Nowoczesna praktyka sokolnicza to przede wszystkim ochrona sokołów i ich zdobyczy oraz środowiska ptaków, a także praktyki jako takiej. Mimo że sokolnicy wywodzą się z różnych tradycji, wszystkich łączą wspólne wartości i praktyki, takie jak metody hodowli, szkolenia ptaków i opiekowania się nimi, wykorzystywany sprzęt i więzi, jakie wytwarzają się między sokolnikiem i ptakiem. Społeczność sokolników wspiera powstawanie szpitali sokolniczych, ośrodków hodowlanych, agencji ochrony przyrody oraz wyrób tradycyjnego sprzętu.

Pierwszy międzynarodowy wpis pod nazwą „Falconry, a human heritage” miał miejsce w 2010 r. W 2021 r. do wpisu dołączyło sześć kolejnych krajów: Chorwacja, Holandia, Irlandia, Kirgistan, Polska i Słowacja. Koordynatorem międzynarodowym są Zjednoczone Emiraty Arabskie. Każde rozszerzenie wpisu wiąże się opracowaniem nowego wniosku z udziałem wszystkich krajów.

Tocatì, wspólny program ochrony gier i sportów tradycyjnych
Kraj(e) członkowski(e): Włochy, Belgia, Chorwacja, Cypr, Francja

Program wybrany do Rejestru dobrych praktyk ochrony w 2022 roku

We wspólnej trosce o zachowanie gier i sportów tradycyjnych we Włoszech, Belgii, Chorwacji, na Cyprze i we Francji, w wyniku skoordynowanych zabiegów, stowarzyszenie pn. Associazione Giochi Antichi zainicjowało projekt Tocatì („teraz twoja kolej”), będący zarazem festiwalem i platformą zrzeszającą wspólnoty, grupy i osoby uprawiające gry tradycyjne. Tocatì nadaje grom i sportom tradycyjnym wartość niematerialnego dziedzictwa kulturowego, mobilizuje tysiące graczy, wolontariuszy, amatorów i ludzi mediów. Głównym miejscem realizacji projektu jest atrakcyjna turystycznie otwarta przestrzeń miejska, która pozwala na nieograniczony dostęp publiczności, eksponowanie wartości niematerialnego dziedzictwa kulturowego i uświadamianie zagrożeń, na jakie jest ono narażone. Program koncentruje się na pięciu głównych celach: stworzeniu płaszczyzny wymiany między depozytariuszami i instytucjami; ustanowieniu procesu wyodrębniania, dokumentowania i czynnego monitorowania gier i sportów tradycyjnych; upowszechnianiu wiedzy o grach i sportach tradycyjnych w nauczaniu formalnym i nieformalnym; dążeniu do upodmiotowienia i ochrony zainteresowanych wspólnot, w tym w zakresie ich zdolności do zapewnienia bezpieczeństwa i zarządzania przestrzenią publiczną oraz włączaniu wspólnot, grup, jednostek, instytucji i innych interesariuszy do nowatorskich inicjatyw, służących rozwojowi uprawianych dyscyplin. Cele te wyłoniono w wyniku konsultacji i spotkań w gronie przedstawicieli wspólnot na szczeblu lokalnym, krajowym i międzynarodowym, co zwiększyło dynamikę programu, poszerzyło jego zakres i zasięg.

Tradycje związane z hodowlą koni lipizańskich
Kraj(e) członkowski(e): Austria, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Węgry, Włochy

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Tradycje związane z hodowlą koni lipizańskich wywodzą się z hodowli koni dla dworu cesarskiego Habsburgów w Wiedniu, ale dzisiaj koń lipizański odgrywa szczególną rolę w życiu kulturalnym społeczności wiejskich. Występuje w czasie uroczystości i festiwali, takich jak poświęcenie koni, pochody karnawałowe i defilady. Konie odgrywają kluczową rolę w hipoterapii i zrównoważonej turystyce. Osoby zatrudnione w państwowych stadninach należą do głównych depozytariuszy tego elementu dziedzictwa, wraz z terapeutami, rzemieślnikami, miłośnikami sportów jeździeckich, pasjonatami historycznych tradycji kawalerii, społecznościami lokalnymi i osobami odwiedzającymi stadniny. Wartości, wiedza, kompetencje i praktyki są przekazywane poprzez zajęcia praktyczne, seminaria i kursy, a także w czasie imprez świątecznych i sportowych. Praktyka związana z hodowlą koni lipizańskich weszła do programu niektórych szkół podstawowych oraz wszystkich szkół rolniczych i zawodowych, a także wyższych szkół rolniczych i weterynaryjnych. Hodowla koni lipizańskich jest spoiwem łączącym społeczności od ponad 450 lat, dając silne poczucie przynależności, zwłaszcza dzięki specjalistycznemu słownictwu i więzi emocjonalnej między hodowcami i końmi.

Święto ku czci św. Tryfona i koło (taniec w kole) św. Tryfona. Tradycje Chorwatów z Zatoki Kotorskiej, mieszkających w Republice Chorwacji.
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Dziedzictwo związane ze świętem św. Tryfona i tańcem w kole łączy się przede wszystkim z dwoma dorocznymi wydarzeniami: świętem św. Tryfona w dniu 3 lutego i nocami Boki. Taniec zwany kołem, wykonywany przez członków marynarki Zatoki Kotorskiej (marynarki Boki), ubranych w tradycyjne galowe mundury, jest najbardziej spektakularnym elementem dziedzictwa kulturowego prezentowanego w czasie obchodów. Osoby kultywujące tę tradycję zbierają się przez cały luty i marzec wszędzie tam, gdzie istnieje marynarka Boki. Zgromadzenia te, zwane nocami Boki, pozwalają na prezentowanie publiczności chorwackiej dziedzictwa kulturowego Chorwatów z Zatoki Kotorskiej. Obchody świąteczne są związane z kultem św. Tryfona, którego relikwie zostały przywiezione do Kotoru w 809 roku. Kult świętego, który został patronem Kotoru, diecezji kotorskiej i marynarki Boki bardzo się rozwinął. Osoby należące do społeczności pielęgnującej tradycje szyją mundury i dbają o nie, poznają typowe dla Zatoki Kotorskiej przepisy kulinarne. Wiedza na temat szerszego kontekstu kulturowego i historycznego dziedzictwa Chorwatów z Boki i ich patrona na ogół przekazywana jest poprzez wystawy, publiczne odczyty, wieczory kulturalne i rozmaite imprezy.

Transhumancja, sezonowy wypas zwierząt gospodarskich [Rozszerzenie]

Kraje członkowskie: Albania, Andora, Austria, Chorwacja, Francja, Grecja, Włochy, Luksemburg, Rumunia, Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2023 r.

Transhumancja (pasterstwo transhumacyjne) odnosi się do sezonowego przemieszczania się ludzi wraz z ich żywym inwentarzem między regionami geograficznymi lub klimatycznymi. Każdego roku, wiosną i jesienią, mężczyźni i kobiety pasterze organizują przemieszczanie tysięcy zwierząt wzdłuż tradycyjnych szlaków pasterskich. Przemieszczają się pieszo lub konno, prowadząc psy, czasem w towarzystwie swoich rodzin. Transhumancja, będąca praktyką przodków, wynika z głębokiej wiedzy o środowisku i wiąże się z praktykami społecznymi i rytuałami związanymi z opieką, hodowlą i szkoleniem zwierząt oraz zarządzaniem zasobami naturalnymi. Cały system społeczno-ekonomiczny został opracowany wokół transhumancji, od gastronomii po lokalne rękodzieło i uroczystości oznaczające początek oraz koniec sezonu. Rodziny od wielu pokoleń wprowadzają i przekazują transhumancję poprzez obserwację i praktykę. Społeczności żyjące wzdłuż szlaków transhumancji również odgrywają ważną rolę w jej przekazywaniu, na przykład poprzez świętowanie przejść między stadami i organizowanie festiwali. Praktyka ta jest również przekazywana poprzez warsztaty organizowane przez lokalne społeczności, stowarzyszenia oraz sieci pasterzy i rolników, a także przez uniwersytety i instytuty badawcze. Transhumancja przyczynia się zatem do integracji społecznej, wzmacniając tożsamość kulturową i więzi między rodzinami, społecznościami i terytoriami, jednocześnie przeciwdziałając skutkom wyludniania się obszarów wiejskich.