Słowacja

Fujara i muzyka na ten instrument
Kraj(e) członkowski(e): Słowacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Fujara – tradycyjny instrument słowackich pasterzy owiec – to niezwykle długi flet z trzema otworami palcowymi. Jest czymś więcej niż tylko instrumentem muzycznym, gdyż ze względu na niezwykle wyszukaną, indywidualną ornamentykę stanowi osobne dzieło sztuki. Główna tuba fujary ma długość od 160 do 200 cm i połączona jest z drugą, krótszą, o długości od 50 do 80 cm. Z fletu wydobywać można głęboki mruczący dźwięk, jak również tony bardzo wysokie<ins cite="mailto:Ola" datetime="2016-06-15T18:28">,</ins> osiągane dzięki jego wyjątkowej długości. Melodie wynikają w znacznej mierze z technicznych możliwości instrumentu, pozwalającego na uzyskiwanie dźwięków imitujących odgłosy natury, takie jak plusk wody w strumieniu. Melancholijna muzyka dostosowywana jest do treści pieśni opisującej życie i pracę pasterzy. Już w XIX wieku fujara stała się instrumentem popularnym nie tylko wśród pasterzy. Dzięki festiwalom folklorystycznym zyskała uznanie i zainteresowanie muzyków w całej Słowacji. Grywa się na niej przy różnych specjalnych okazjach w ciągu całego roku, głównie jednak od wiosny do jesieni. Wykonawcami są zawodowi muzycy, a czasami także nieliczni już pasterze owiec. Okres komunistyczny, a później lata 90. XX wieku, przyniosły znaczące zmiany społeczne, kulturalne i gospodarcze, w tym m.in. całkowite odwrócenie się młodych ludzi od tradycyjnej kultury ludowej. Jedynie dzięki indywidualnej inicjatywie, zarówno umiejętność gry na fujarze, jak i sam instrument przetrwały do dnia dzisiejszego.

Muzyka z Terchowej
Kraj(e) członkowski(e): Słowacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2013 r.

Wieś Terchowa, położona w północno-zachodniej części Słowacji, słynie z muzyki instrumentalnej, wykonywanej głównie przez zespoły liczące od trzech do pięciu muzyków, grających na skrzypcach i basach lub na akordeonie guzikowym, ale obejmuje ona również grę solo na fujarkach pasterskich. Muzykom zwykle towarzyszy zespół wokalny, a często także ludowe tańce. Koncerty odbywają się w czasie cyklicznych i okolicznościowych uroczystości, zarówno religijnych, jak i świeckich, takich jak urodziny, festiwale, inauguracje wystaw i sympozjów, a zwłaszcza na Międzynarodowym Festiwalu „Dni Janosika”. Przekazywane ustnie tradycje kultury muzycznej w Terchowej, w skład których wchodzą: gra na instrumentach i umiejętności związane z ich wyrobem, śpiew oraz taniec, są źródłem dumy i wyznacznikiem tożsamości mieszkańców wsi i jej okolic. Obecnie istnieje ponad dwadzieścia zawodowych zespołów muzycznych oraz kilka zespołów amatorskich.

Kultura gry na kozie
Kraj(e) członkowski(e): Słowacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Koza to instrument muzyczny, z którym związana jest cała kultura. Składają się na nią różne formy wyrazu i wiedza dotycząca wytwarzania instrumentu i jego zastosowania, w tym repertuar muzyczny, styl i ornamentacja, pieśni, tańce, wyrób instrumentu, ludowe zwyczaje i tradycje, specjalne wyrażenia. Tradycja gry na kozie jest popularna w całym kraju, ale istnieją różnice regionalne przejawiające się w szczegółach technicznych, strojeniu instrumentu, ornamentacji itp., które znajdują wyraz w lokalnym repertuarze muzycznym i tanecznym. Na kozie grają albo indywidualni muzycy, albo kilku dudziarzy grających w zespołach wraz z innymi muzykami, śpiewakami i tancerzami, podczas różnych uroczystości i spotkań towarzyskich. Depozytariuszami tego dziedzictwa są również ci, którzy wykonują instrument. Wiele atrybutów kultury gry na kozie nawiązuje do tradycyjnej kultury ludowej Słowacji, inspirującej się przyrodą (używanie koziej skóry do wyrobu instrumentów), do estetyki muzycznych instrumentów ludowych, do lokalnego i indywidualnego stylu interpretacji pieśni i repertuaru muzycznego. Sztuka wytwarzania kozy i gry na niej przekazywana jest z pokolenia na pokolenie w rodzinie i społeczności, a także w ramach systemu edukacji formalnej i nieformalnej. Muzyk grający na kozie jest często dumą swojego środowiska. Muzyka wykonywana w czasie wydarzenia dotyczącego całej społeczności daje poczucie tożsamości wszystkim jej członkom.

Lalkarstwo na Słowacji i w Czechach
Kraj(e) członkowski(e): Czechy / Słowacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Teatr lalkarski na Słowacji i w Czechach jest nie tylko popularną formą rozrywki, ale także sposobem przekazywania wiedzy o świecie oraz narzędziem wychowawczym służącym przesłaniom moralnym. Kukiełki, które przedstawiają prawdziwe lub wymyślone postaci, są na ogół wykonane z drewna. Dla ich ożywienia stosowane są różne sposoby. Początkowo depozytariuszami tego dziedzictwa były rodziny wędrownych lalkarzy. Z czasem ich działalność ulegała coraz większym wpływom lokalnym, zwłaszcza pod względem językowym i tematycznym. Zaczęto tworzyć zabawne postaci z wyrazistymi charakterami. Teatr lalkarski na Słowacji i w Czechach jest integralną częścią tradycji literackiej i teatralnej tych krajów. Ma również znaczący wpływ na proces integracji społecznej. Lalkarstwo pomaga w rozwijaniu kreatywnego myślenia i umiejętności współpracy u animatorów, służy komunikacji i umacnianiu poczucia tożsamości. Wraz z innymi tradycjami i uroczystościami, takimi jak święta, targi, wystawy, przedstawienia kukiełkowe przybierają różne formy, ale nadal wywodzą się z tradycji. ztuką lalkarską zajmują się wykonawcy, scenarzyści, twórcy kukiełek i kostiumów oraz scenografowie. Umiejętności związane z lalkarstwem są przekazywane przez naśladownictwo i praktykę w obrębie danej grupy. Na Słowacji przekazywanie umiejętności odbywa się również w tradycyjnych rodach lalkarskich, na warsztatach prowadzonych przez organizacje typu non-profit oraz w szkołach muzycznych i artystycznych.

Śpiew polifoniczny w regionie horehrońskim
Kraj(e) członkowskie: Słowacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Na śpiew polifoniczny w regionie horehrońskim składa się zmienna melodia wykonywana solo i następująca po niej bardziej statyczna odpowiedź chóru męskiego lub żeńskiego. Śpiew osiąga punkt kulminacyjny w czasie równoczesnego wykonywania kilku melodii z bogatymi wariacjami, w dwóch lub trzech częściach. Każda część stanowi wariację początkowej formuły melodycznej. Poszczególne rodzaje pieśni są związane z pracami w polu, wydarzeniami w życiu rodzinnym lub w roku kalendarzowym, a nowe pieśni pojawiają się w związku z wydarzeniami w sferze publicznej, które mają wpływ na życie ludzi. Depozytariuszami i praktykami są mieszkańcy wsi, a także szersza publiczność. Śpiew polifoniczny odbierany jest jako specyficzne zjawisko lokalne, które pozwala na chwilę odprężenia, tworzy więzi w grupie, przyczynia się do ogólnej spójności społecznej i jest źródłem dumy z miejscowych tradycji. Depozytariusze podtrzymują trwanie elementu poprzez praktykę i wykorzystywanie w regularnej wymianie międzypokoleniowej. Żywotność zjawiska przejawia się w spontanicznym wykonywaniu pieśni w czasie świąt i uroczystości, w kościele, podczas miejscowych obchodów świątecznych, a także w studiach pieśni i tańca. Praktyka przekazywana jest z pokolenia na pokolenie w gronie rodzinnym i poprzez edukację nieformalną. Do jej podtrzymania przyczyniają się również zespoły folklorystyczne, lokalne władze samorządowe i indywidualni artyści.

Tkanina drukowana (Blaudruck/Modrotisk/Kékfestés/Modrotlač): wytwarzanie tkaniny drukowanej za pomocą klocka drukarskiego i barwnika indygo
Kraj(e) członkowski(e): Austria/Czechy/Niemcy/Słowacja/Węgry

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Blaudruck/Modrotisk/Kékfestés/Modrotlač, co, tłumaczone dosłownie, oznacza niebieski druk lub niebieską farbę, odnosi się do technologii pokrywania tkaniny gęstą, nieprzepuszczalną masą, a następnie malowania jej barwnikiem indygo. Pasta uniemożliwia przenikanie barwnika do tkaniny w miejscach, w których nakładany jest ozdobny wzór, dzięki czemu, w trakcie procesu barwienia pozostaje on biały. Nakładanie wzoru na tkaninę odbywa się za pomocą ręcznie rzeźbionych klocków, niekiedy liczących sobie 300 lat, zawierających motywy regionalne, religijne lub nawiązujące do flory i fauny danego regionu, a więc mające bezpośrednie odniesienia do lokalnej kultury. Tradycyjne barwienie indygo nie ogranicza się jednak do drukowania wzoru. Na proces wytwarzania tkaniny drukowanej składa się kilka etapów: przygotowanie surowców i przędzenie, tkanie i wykończanie materiału, drukowanie wzorów i barwienie tkaniny. Obecnie, firmy trudniące się tą produkcją, to głównie małe warsztaty, od pokoleń w rękach tej samej rodziny. W każdym warsztacie, w proces wytwarzania tkaniny zaangażowanych jest wielu członków rodziny, z których każdy, niezależnie od płci, uczestniczy we wszystkich fazach produkcji. Związana z nią specjalistyczna wiedza, zapisana w starych, sięgających XIX wieku dziennikach, także pozostaje w rękach prywatnych i przekazywana jest z pokolenia na pokolenie głównie metodą praktyki. Depozytariusze tej tradycji czują silne emocjonalne więzi z wytwarzanymi produktami, a sam element dziedzictwa uosabia poczucie dumy z uczestnictwa w wielowiekowej rodzinnej tradycji.

Druciarstwo, sztuka i rękodzieło
Kraj(e) członkowski(e): Słowacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Druciarstwo to technika wykonywania przedmiotów z drutu. Właściwości drutu odkryto w XVIII wieku, wykorzystując prostą technikę ręcznego gięcia, łączenia i splatania stalowych drutów bez konieczności spawania. Technika ta jest stosowana do dziś. Początkowo sztuka i rękodzieło przy użyciu drutu były zajęciem ubocznym rzemieślników, którzy reperowali przedmioty z ceramiki i sprzęty kuchenne, oraz sprzedawali proste narzędzia. W XIX wieku druciarstwo rozwinęło się jako rękodzieło w pełnym tego słowa znaczeniu, a od XX wieku druciarze stosowali to tworzywo zarówno do wykonywania narzędzi używanych na co dzień, jak i przedmiotów sztuki. Obecnie, tak jak dawniej dostosowują się do potrzeb lokalnego rynku i tradycyjną ofertę poszerzają o nowe artykuły i przedmioty artystyczne. Obecny asortyment obejmuje również nowe rodzaje nietypowych przedmiotów wykonanych przy użyciu materiałów, które dotąd nie były stosowane. Depozytariusze i praktycy zajmują się dzisiaj głównie wykonywaniem dzieł sztuki i sprzedają swoje wyroby na targach, podczas festynów itp. Niektórzy wywodzą się z rodzin, w których druciarstwem zajmowano się od kilku pokoleń. Istnieją również stowarzyszenia i kluby rzemieślnicze działające na zasadzie wolontariatu. Dzisiejsza praktyka opiera się na dawnych tradycjach i technikach, prowadząc do tworzenia nowych form, co świadczy o jej żywotności i szacunku dla dawnych druciarzy.

Sokolnictwo, 2021

Sokolnictwo - żywe dziedzictwo ludzkości
Kraje członkowskie: Arabia Saudyjska/ Austria/ Belgia/ Chorwacja/ Czechy/ Francja/ Hiszpania/ Holandia/ Irlandia/ Katar/ Kazachstan/ Kirgistan/ Maroko/ Mongolia/ Niemcy/ Pakistan/ Polska/ Portugalia/ Republika Korei/ Słowacja/ Syryjska Republika Arabska/ Węgry/ Włochy/ Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2021 r.

Sokolnictwo to, praktykowana od ponad 4 tysięcy lat. sztuka i tradycyjna praktyka układania sokołów, a niekiedy również innych ptaków drapieżnych – orłów, jastrzębi i myszołowów. W czasach wczesnego średniowiecza została udokumentowana w różnych częściach świata. Pierwotnie polowania wytresowanych ptaków drapieżnych były dla człowieka sposobem na zdobywanie pożywienia. Z czasem sokolnictwo zaczęło nabierać innego znaczenia, stając się praktyką społeczną i rozrywką, a także sposobem obcowania z przyrodą. Obecnie sokolnictwo jest uprawiane w wielu krajach przez osoby w różnym wieku. W wielu spośród nich stanowi ważny symbol kulturowy. Sokolnictwo przekazywane jest z pokolenia na pokolenie w różny sposób, przez naukę pod okiem mentora, w rodzinie czy w klubach szkoleniowych. Nowoczesna praktyka sokolnicza to przede wszystkim ochrona sokołów i ich zdobyczy oraz środowiska ptaków, a także praktyki jako takiej. Mimo że sokolnicy wywodzą się z różnych tradycji, wszystkich łączą wspólne wartości i praktyki, takie jak metody hodowli, szkolenia ptaków i opiekowania się nimi, wykorzystywany sprzęt i więzi, jakie wytwarzają się między sokolnikiem i ptakiem. Społeczność sokolników wspiera powstawanie szpitali sokolniczych, ośrodków hodowlanych, agencji ochrony przyrody oraz wyrób tradycyjnego sprzętu.

Tradycje związane z hodowlą koni lipizańskich
Kraj(e) członkowski(e): Austria, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Węgry, Włochy

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Tradycje związane z hodowlą koni lipizańskich wywodzą się z hodowli koni dla dworu cesarskiego Habsburgów w Wiedniu, ale dzisiaj koń lipizański odgrywa szczególną rolę w życiu kulturalnym społeczności wiejskich. Występuje w czasie uroczystości i festiwali, takich jak poświęcenie koni, pochody karnawałowe i defilady. Konie odgrywają kluczową rolę w hipoterapii i zrównoważonej turystyce. Osoby zatrudnione w państwowych stadninach należą do głównych depozytariuszy tego elementu dziedzictwa, wraz z terapeutami, rzemieślnikami, miłośnikami sportów jeździeckich, pasjonatami historycznych tradycji kawalerii, społecznościami lokalnymi i osobami odwiedzającymi stadniny. Wartości, wiedza, kompetencje i praktyki są przekazywane poprzez zajęcia praktyczne, seminaria i kursy, a także w czasie imprez świątecznych i sportowych. Praktyka związana z hodowlą koni lipizańskich weszła do programu niektórych szkół podstawowych oraz wszystkich szkół rolniczych i zawodowych, a także wyższych szkół rolniczych i weterynaryjnych. Hodowla koni lipizańskich jest spoiwem łączącym społeczności od ponad 450 lat, dając silne poczucie przynależności, zwłaszcza dzięki specjalistycznemu słownictwu i więzi emocjonalnej między hodowcami i końmi.

Szkoła Rzemiosła ÚĽUV
Kraj(e) członkowski(e): Słowacja

Program wybrany do Rejestru dobrych praktyk w zakresie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego w 2024 r.